مقدمه

با تغییر سبک زندگی و فاصله گرفتن از روشهای سنتی زندگی و عدم تعامل با طبیعت و محیط پیرامون حیواناتی که زمانی بخشی از اکوسیستم و قسمتی از زندگی مردم بودند به مرور به معضلی در زندگی شهرنشینی و ماشینی تبدیل شدند و همین امر باعث شد نهاد های ذیربط به فکر ساماندهی حیوانات شهری افتاده و در راستای جلوگیری از شیوع بیماریهای مشترک انسان با حیوانات شهری و همچنین همراهی با سلیقه برخی شهروندان در خصوص راندن حیوانات از محیط زندگی اقداماتی در این جهت انجام دهند و در صدد حذف حیوانات از محیط زندگی برایند

   کشتار
یکی از این اقدامات حذف حيوانات شهری بخصوص سگ ها ، حذف فیزیکی با روشهای مختلف از قیبل کشتن با سم ، اتاق گاز و شلیک به آنها بود. با تغییر رویکرد جامعه در خصوص فرهنگ تعامل دوباره با طبیعت و محیط پیرامون و همچنین باورهای مذهبی و فرهنگی در خصوص غیر انسانی بودن و نامشروع بودن این روش ها و البته عدم وجود فرهنگ مناسب در خصوص مواجهه مردم با سگ ها در خیابانها و ترس اغلب مردم از وجود سگها در محیط های شهری ، ساماندهی حیوانات شهری پای در مرحله جدیدی گذاشت .

   تغییر رویکرد
یکی از این تغییرات ارائه مصوبه وزارت کشور در خصوص کنترل جمعیت سگ های بلا سرپرست سطح شهر ها بود که با الگو گرفتن از کشورهایی که موفقیت هایی در این زمینه کسب کرده بودند به فکر ایجاد و احداث پناهگاه و عقیم سازی سگ ها در جهت کنترل جمعیت آنها برآمدند. در سال ۱۳۸۷ این مصوبه به شهرداریها که متولی کنترل جمعیت حیوانات شهری می باشند ابلاغ شد ولی عملا کاری صورت نپذیرفت . در این اثنی فعالین حوزه حمایت از حقوق حیوانات نیز تلاش می کردند تا از کشتار بی رحمانه سگهای بلا سر پرست توسط شهرداری ها جلوگیری نمایند. نهایتا” وزارت کشور تصمیم گرفت جهت اجرای طرح عقیم سازی چهار شهر اراک ، نیشابور ، ارومیه و اسلامشهر را به عنوان پایلوت انتخاب و در آنها جهت ایجاد پناهگاه و عقیم سازی مبادرت ورزد.

   احداث پناهگاه حیات اراک

اراک به عنوان یکی از شهرهای پیشرو در این زمینه و وجودحامیان و دوستداران حیوانات در اردیبهشت سال ۱۳۹۳ با تاسیس پناهگاه حیات اراک در کنار سایت پسماند شهرداری با کمک شهرداری و همت حامیان شهر اراک کار خود را آغاز نمود. ابتدا کار با حدود ۶۰ قلاده سگ شروع شد در وهله اول با توجه به تغییر رویکرد شهرداری از کشتار به جمع آوری و عقیم سازی ، حامیان علیرغم ایراداتی که به این این طرح وارد می دانستند به منظور حفظ جان سگهای بلا سرپرست پای در این عرصه گذاشته و با پذیرش شرایط شهرداری فعالیت خود را شروع نمودند.

شروع و ادامه فعالیت در این زمینه مستلزم صرف هزینه های زیادی جهت تغذیه ، عقیم سازی ، واکسیناسیون ،درمان و نگهداری می باشد که با توجه به عدم حمایت مالی توسط ارگانهای دولتی ، هزینه های آن به همت خیرین و حامیان حیوانات و همچنین شرکتهای صنعتی مختلف تامین می گردید . همچنین همکاری دامپزشکان محترمی همچون خانم دکتر قدیریان و دکتر سپهرمنش در زمینه عقیم سازی و درمان بصورتحمایتی و با حداقل هزینه ، یاریگر مجموعه پناهگاه حیات اراک در این زمینه بوده و هست.

شهرداری اراک نیز با در اختیار قرار دادن مکان پناهگاه و امکانات مورد نیاز از قبیل آب ، برق و انجام زنده گیری سگهای بلاصاحب از سطح شهر و همچنین کارگر مورد نیاز جهت نظافت محوطه پناهگاه کمکهایی در اینخصوص نمود.

در خلال این سال ها در کنار فعالیت در زمینه عقیم سازی سگ های بی سرپرست کمک و درمان دیگر حیوانات شهری از قبیل گربه و پرندگان شهری در دستور کار حامیان حیوانات اراک قرار گرفت و از طریق گزارشات مردمی هر جایی ار سطح شهر که حیوان آسیب دیده ، تصادفی و یا بیمار مشاهده می شد که به نوعی به کمک نیاز داشتند تیم امداد حامیان در آن محل حاضر و نسبت به انتقال کیس های بیمار یا مصدوم به دامپزشکی اقدام می نمود که پس از درمان در محیط زندگی اولیه رها سازی می شدند و یا اگر قادر به ادامه زندگی در محیط طبیعی نبودند به حامیان علاقه مند واگذار می شدند.

در این بین با توجه به اینکه در پناهگاه امکان نگهداری حیوانی به جز سگ وجود نداشت گاها در مسیر امداد رسانی به حیوانات ، حامیان دچار مشکل در زمینه محلی برای نگهداری حیوانات و گذران دوره نقاهت آنها بودند که همین امر موجب میشد که روند درمان حیوانات به طول انجامیده و یا شرایط مناسب جهت نگهداری حیوانات وحشی به خوبی فراهم نگردد.

واضح است که طرح عقیم سازی یک طرح بلند مدت بوده و نتیجه آن بعد از گذشت سال ها پدیدار خواهد شد . نا گفته نماند چرخه عقیم سازی پس از جمع آوری واکسیناسیون و عقیم سازی با رها سازی سگ ها پس از طی دوران نقاهت در محل هایی که از آن جا جمع آوری شده بودند تکمیل می شود ولی این چرخه عملا هیچ وقت در اراک کامل نشد و به واسطه وجود بعضی مشکلات مجوز رها سازی از سوی ارگان های زیربط صادر نشد وعملا” پناهگاه به محل جمع آوری سگ ها تبدیل شد و همچنین با تغییر سبک زندگی، وجود سگ ها در روستا ها نیز به معضل تبدیل شد و از آن جا که تولید مثل این حیوان در شرایط خاص زیاد می باشد، خالی شدن بعضی از قلمرو ها از سگ ها و در دسترس بودن غذای کافی در این مکان ها باعث شد سگ ها از محل های دیگر و روستا های همجوار به این محل ها نقل مکان کنند و با مهیا بودن شرایط زاد و ولد، عملا” جای سگ های جمع آوری شده را سگ های جدید و توله های آنها گرفتند

به صورت طبیعی و غریزی اگر شرایط تولید مثل از قبیل غذا و مکان مناسب و احساس امنیت مهیا باشد تولید مثل حیوانات از جمله سگ ها به سرعت انجام می شود و پس از گذشت حدود چهار سال طرح عقیم سازی به دلیل عدم رها سازی سگ های عقیم شده در محل های جمع آوری آن ها به سختی و کندی به پیش میرفت و همچنان شکایات مردمی از وجود سگ ها به شهرداری ادامه پیدا کرده و این شکایات عملا فعالیت های سنگین این گروه را کمرنگ می نمود ، طبق اسناد و آمار در طول سال های مختلف تعداد زیادی از سگ های اراک عقیم شدند و تنها خروجی پناهگاه واگذاری های محدودی بود که به مردم صورت می گرفت .

مسایل فرهنگی جامعه و دید شهروندان و مسئولین به مقوله ی سگ ها خود مزید بر علت شد تا مشکلات فعالین این حوزه بیش از پیش شود دراین میان با جابجایی مسئولین نهادهای زیربط و رویکرد شخصی این مسئولین مشکلات حامیان در مقاطع مختلف تغيير و کم و زیاد می شد و حامیان در کنار کار طاقت فرسای امداد ، واکسیناسیون و عقیم سازی باید با این مشکلات نیز دست و پنجه نرم می کردند و هر مسئولی مطابق سلایق شخصی همکاری های لازم را نداشته ونه تنها از لحاظ مادی کمکی در این زمینه نمی کردند بلکه به انحای مختلف کارشکنی کرده و مشکلات را بیشتر می نمودند روش عقیم سازی روشی است که در بسیاری از کشورها در جهت کنترل جمعیت سگهای شهری بکار گرفته می شود و به دلیل اینکه این چرخه به بصورت کامل اجرا می شود نتیجه بخش بوده و هیچ کشوری کشتار را روشی منطقی و با بازده مناسب جهت کنترل جمعیت سگهای شهری پکار نمی برد. حامیان و فعالین این حوزه نیز با جدیت کامل از اجرای روش های غیر انسانی جلوگیری می نمایند اما پناهگاه با وجود مشکلات مذکور و عدم حمایت نهاد های ذیربط باعث شده نتیجه نهایی که کنترل جمعیت سگ های شهری میباشد به نحو مطلوب به وقوع نپیوندد .

   تاسیس موسسه پیشگامان ناجی حیات حیوانات

همچنین عدم وجود قرارداد مناسب بین حامیان حیوانات اراک با شهرداری باعث بروز محدودیتهای زیادی در انجام امور پناهگاه گردیده بود که حامیان را بر آن داشت تا با تاسیس موسسه پیشگامان ناجی حیات حیوانات به عنوان یک سازمان مردم نهاد و اولین موسسه تخصصی حمایت از حیوانات فعالیت های خود را وارد مرحله ای جدید و قانونمند نمایند که با تلاش بسیار تهایتا” در دی ماه سال ۱۳۹۶ موفق به انجام آن شده و با استعانت از خداوند منان و همکاری و همیاری حامیان محترم و همچنین خیرین و شرکتهایی که در این سالها در کنار حامیان بوده اند با رویکردی علمی و عملی علاوه بر ادامه فعالیتهای قبل در امداد و درمان حیوانات نیازمند ، فعالیتهای خود در زمینه همکاری با سازمان های مردم نهاد دیگر در خصوص فعالیتهای انسانی و محیط زیستی گسترش داده و وارد زمینه های جدید فعالیت گردند.

کلیه فعالیتهای موسسه پیشگامان ناجی حیات حیوانات غیر سیاسی، غیر دولتی و غیر انتفاعی بوده و در موضوع حمایت از حیوانات و محیط زیست با رعایت کامل قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران و اساسنامه فعالیت موسسه عمل مینماید اهداف موسسه موسسه پیشگامان تاجی حیات حیوانات در تاریخ ۱۳۹۶/ ۱۰ / ۱۳ به شماره ثبت ۱۰۵۳ و شماره ملی ۱۴۰۰۷۳۲۳۹۵۰ ثبت گردید و با اهداف زیر فعالیت خود را ادامه داد: 

1.حمایت از حیوانات وحشی که در محیط طبیعی زندگی خود هستند

٢. حمایت از حیوانات شهری و خانگی و جلوگیری از سو استفاده های اجتماعی و ظلم به آنها

٣. جلوگیری از تخریب زیستگاههای گونه های جانوری

4. بالابردن آگاهی مردم در رابطه با حیوانات و ارتقاء سطح فرهنگ عمومی در زمینه برخورد با حیوانات

5. کمک به تیمار و نگهداری حیوانات مصدوم و ناتوان 

6. امداد رسانی به حیوانات در حوادث و بلایای طبیعی که موجب صدمه دیدن کلی حیوانات و محیط زیست میشود

۷. غذارسانی اصولی به حیوانات گرسنه و بلاصاحب

۸. جذب و استفاده از نیروهای متخصص جهت برگزاری نشست ها و برنامه های آموزشی برای عموم در جهت معرفی ابعاد محیط زیست و حیات وحش با هدف جلب مشارکت عمومی در راستای کمی و کیفی و توسعه پایدار 

9. همکاری با نهادهای متولی همچون سازمان محیط زیست و سایر نهادهای ذیربط در راستای اهداف مشترک

۱۰. کمک به ساماندهی و کنترل جمعیت حیوانات شهری بعد از کسب مجوزهای لازم

۱۱. مبارزه با شکار بی رویه ، قاچاق و فروش غیر مجاز حیوانات امید است با حمایت مسولین و ارگانهای ذیربط بتوانیم با استفاده از سرمایه نیروی انسانی فعال در این بخش فرهنگی اقدامات مثبت در راه حفظ و حمایت از محیط زیست و حیوانات برداریم

   طرح ساخت نقاهتگاه مخصوص حیوانات شهری و حیات وحش

با توجه به نوپا بودن این نوع فعالیت مردمی که گامی در جهت فرهنگسازی و حمایت از حیوانات در جامعه بر میداشت تصمیم بر آن شد تا موسسه پیشگامان ناجی حیات حیوانات به شماره ثبت ۱۰۵۳ به عنوان اولین موسسه مردم نهاد با رویکرد فعالیت تخصصی در زمینه حمایت از حیوانات ثبت گردد تا بتوان با توجه به پتانسیل نیروی انسانی موجود و همچنین قانونمند شدن فعالیتهای حامیان روال فعالیت در قالبی اصولی تر پیگیری گردد و بتوانیم در چارچوبی قانونمند فعالیتهای داوطلبانه خویش را در جهت بهبود شرایط فرهنگی ، اجتماعی و بهداشتی جامعه ادامه دهیم

به این منظور با توجه به اینکه فعالیتهای امدادی این موسسه علاوه بر شهر اراک ، شهرستانهای دیگر را نیز در بر داشته و طی مدت فعالیت حامیان بیش از ۱۰۰۰ قلاده سگ و ۳۰۰ گربه را امداد ، واکسیناسیون و عقبمسازی نموده و همچنین در طی فعالیتهای خود علاوه بر سگ و گربه امداد حیواناتی مانند انواع پرندگان ، گورکن، روباه و… را نیز انجام داده اند برای پیشرفت هر چه بهتر امور امدادی و مراقبت و حفظ گونه های مختلف جانوری چه در زمینه کنترل جمعیت و چه در زمینه جلوگیری از انقراض حیوانات تصمیم به ایجاد فضای مناسبی به عنوان نقاهتگاه برای نگهداری حیوانات در مدت زمان گذران دوره درمان و پس از آن رهاسازی در مناطق مشخص گرفته شد و به این منظور با تنظیم و ارایه طرح پیشنهادی این موضوع اقدامات لازم نسبت به دریافت زمین از طرف اداره جهاد کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی به منظور احداث این مرکز انجام پذیرفت .

   مختصات و محل اجرای طرح

این طرح که در زمینی به متراژ یک هکتار احداث خواهد گردید شامل سه بخش اصلی اعم از محل نگهداری حیوانات حیات وحش ، محل نگهداری پرندگان و محل نگهداری حیوانات بلاصاحب شهری میباشد.

بخشهای مختلف این نقاهتگاه شامل واحد قرنطینه جهت چکاپ اولیه و اطمینان از سلامت کلی حیوانات، اتاق عمل جهت انجام عملهای مورد نیاز حیوانات و عقیم سازی توسط دامپزشکان مجموعه، درمانگاه ، باکسهای مخصوص نگهداری حیوانات و پرندگان ، واحد اداری و نگهبانی و … میباشد تا بتوان با اجرای این طرح قدم بزرگی در راه حمایت از محیط زیست و حیوانات برداشته و از نابودی و انقراض حیوانات حیات وحش جلوگیری به عمل آورد و به عنوان طرحی پیشرو در سطح کشور نمونه ای در جهت فراگیر شدن اینگونه مراکز امداد حیوانات در شهرهای مختلف کشور گردید .

با توجه به مردمی بودن موسسه پیشگامان ناجی حیات حیوانات و عدم دارا بودن بودجه کافی برای اجرای این طرح، نیازمند باری و مساعدت ارگانهای ذیربط میباشد تا بتوانیم با استفاده از تجربیات و نیروی انسانی موسسات مردم نهاد و یاری و حمایت دستگاههای مربوطه اقدامات ساخت و تکمیل مجموعه نقاهتگاه پیشگامان ناجی حیات حیوانات را انجام داده و نسبت به بهره برداری سریعتر از این مجموعه در راستای نجات جان حيوانات اقدام نماییم.